Όλη η αλήθεια για τα Όρια

Που βρίσκεται η αλήθεια για τα όρια;

Είναι κοντά στην εμμονή και τον ψυχαναγκασμό ή πιο κοντά στην άνευ όρων αγάπη και την καταπάτηση της ελευθερίας του άλλου; Μάλλον κάπου ανάμεσα, γιατί οτιδήποτε ακραίο πολλές φορές ενέχει και την υπερβολή, κι εδώ αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο είναι το μέτρο.

Τι σημαίνουν για μας τα όρια;

Μιλώντας πιο συγκεκριμένα για τη σχέση γονέων - παιδιών, η ανάγκη να ξεκαθαρίσουμε την αναγκαιότητα των ορίων εμφανίζεται ακόμα πιο επιτακτική. Πολλές φορές, αρνούμαστε να βάλουμε όρια και κανόνες στα παιδιά μας, γιατί πιθανότατα δεν θέλουμε να τα δυσαρεστήσουμε, ή φοβόμαστε τι θα γίνει μετά, ή πολύ απλά δεν ξέρουμε να διαχειριστούμε την πιθανότητα της μη υπακοής από τα παιδιά. Πριν ξεκινήσουμε οτιδήποτε άλλο ας σκεφτούμε λοιπόν για εμάς τους ίδιους τι σημαίνει να βάζουμε όρια, να αρνούμαστε να "χαλάσουμε χατήρι" στα παιδιά, να υποκύπτουμε στις επιθυμίες των άλλων, να βάζουμε ως προτεραιότητα τις ανάγκες των παιδιών, και στο τέλος, τι σημαίνει για εμάς η ίδια η λέξη "όχι". Για άλλους σημαίνει επιβολή ισχύος, για άλλους δυσαρέσκεια. Για μας;...

Γιατί χρειαζόμαστε τα όρια;

Τα παιδιά ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ τα όρια, προκειμένου να αισθάνονται ασφαλή, να αισθάνονται ότι υπάρχει κάποιος κανόνας, και ακόμα καλύτερα κάποιος ενήλικας που θεσπίζει αυτό τον κανόνα, ο οποίος το προστατεύει, το προσέχει και μπορούν να στηριχτούν πάνω του. Με άλλα λόγια, τα όρια βοηθούν το παιδί:

-να συνειδητοποιήσει τις συνέπειες των πράξεών του

-να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του και τις δυνατότητές του

-να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του

-να αποκτήσει καλές δεξιότητες επικοινωνίας με τους γύρω του

-να αποκτήσει σεβασμό

-να νιώθει ασφαλές

-να είναι πιο ήρεμο

-να προσαρμόζεται καλύτερα σε νέες καταστάσεις

-να έχει μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση

-να αφήνει ελεύθερο χρόνο στους γονείς του να ηρεμήσουν και να αφοσιωθούν στο χτίσιμο της σχέσης τους

Πώς πετυχαίνουμε τα όρια;

-Η σημασία της θετικής διατύπωσης

Πολλές φορές αναρωτιόμαστε γιατί δεν υπακούει το παιδί αφού του είπαμε ξεκάθαρα τι να ΜΗΝ κάνει. Ναι, αλλά του είπαμε τι να κάνει; Ας ξεκινήσουμε λοιπόν να σκεφτόμαστε θετικά και να διατυπώνουμε τις προτάσεις μας με θετικό τρόπο, όπως για παράδειγμα, αντί για "Μην χοροπηδάς πάνω στο κρεβάτι σου", είναι προτιμότερο να του πούμε "Σε παρακαλώ, κατέβα από το κρεβάτι σου, γιατί μπορεί να χτυπήσεις". Με αυτό τον τρόπο, καταλαβαίνει τις συνέπειες των πράξεών του, ακούει κάποιον να του μιλάει με ήπιο και ευγενικό τρόπο - κι έτσι μαθαίνει κι αυτό να μιλάει έτσι- και έχουμε περισσότερες πιθανότητες να σταματήσει να το κάνει.

-Όχι στα πολλά "όχι"

Επιλέξτε τις μάχες που θέλετε να δώσετε με τα παιδιά σας και επιμείνετε σε αυτές. Δεν οφελεί να περιορίζετε τα παιδιά για το καθετί και πίσω από κάθε πράξη τους να βρίσκεται μία πληθώρα κανόνων. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε την αναγνώριση της "παιδικότητας των παιδιών", δηλαδή το χαρακτήρα της ηλικιακής και αναπτυξιακής φάσης που βρίσκονται, όπου λίγο ή πολύ εξερευνούν και μαθαίνουν τον κόσμο. Άρα, ιεραρχήστε τα θέματα για τα οποία θέλετε να διεκδικήσετε μία συγκεκριμένη συμπεριφορά από τα παιδιά, και για τα λιγότερο σημαντικά θέματα ας είμαστε περισσότερο ανεκτικοί.

ΑΣΚΗΣΗ: Πολλές φορές βοηθάει να θεσπίζουμε ένα "επίσημο" σύστημα κανόνων με τα παιδιά, για το οποίο θα έχουμε συμφωνήσει από κοινού και θα το έχουμε αναρτήσει σε εμφανές σημείο μέσα στο σπίτι. Εφαρμόστε λοιπόν σε αυτόν τον πίνακα 3 ζώνες συμπεριφοράς: την πράσινη όπου τα παιδιά έχουν ελευθερία κινήσεων, την κίτρινη όπου τα παιδιά θα πρέπει να συζητούν με τους γονείς προκειμένου να τους επιτραπούν οι δραστηριότητες αυτής της κατηγορίας και η κόκκινη όπου οι κανόνες αυτής της κατηγορίας δεν διαπραγματεύονται.

-Τιμωρία ή συνέπεια;

Η τιμωρία συνήθως συνδέεται με επιβολή εξουσίας του ενήλικα πάνω στο παιδί και σπάνια έχει σχέση με τη λανθασμένη συμπεριφορά του παιδιού. Ακόμα κι όταν η τιμωρία δεν είναι σωματική αλλά συναισθηματική, το παιδί μπορεί να πληγωθεί εξίσου βαθιά. Μην ξεχνάτε επίσης ότι όταν χτυπάτε το παιδί σας, το κάνετε να σας φοβάται, το μαθαίνετε στην τυφλή υπακοή και του δίνετε ένα κακό παράδειγμα για μίμηση. Η σωματική ποινή είναι πιθανό να αναστείλει αλλά όχι να εξαλείψει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, σε αντίθεση με το δικό μας απώτερο στόχο που είναι να κάνουμε το παιδί να ΘΕΛΕΙ να συμπεριφέρεται σωστά, και όχι να φοβάται για να το κάνει. Αντίθετα, η συνέπεια είναι άμεση, έχει σχέση με την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, στηρίζεται στην επικοινωνία των δύο μελών, εμπεριέχει σεβασμό και αναγνώριση των δικαιωμάτων τόσο του παιδιού όσο και του γονέα, και τέλος, δίνει στο παιδί τη δυνατότητα της επιλογής, π.χ. Αν τελειώσεις τα μαθήματά σου, θα μπορέσεις να παίξεις. Εσύ επιλέγεις τι θα κάνεις.

-Αιτιολόγηση των αποφάσεων

Τις αναίτιες αποφάσεις και τιμωρίες των γονιών τους ("-Γιατί να μην το κάνω;-Γιατί έτσι!") τα παιδιά τις αντιλαμβάνονται ως επίδειξη αδιαφορίας ή έλλειψη ευαισθησίας από τους γονείς τους. Όμως το να ζητούν εξηγήσεις είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους και απαραίτητο μέσο για την προσαρμογή τους στη ζωή. Επομένως, την επόμενη φορά που θα επιλέξει μία ακατάλληλη στιγμή για μας να του δώσουμε εξηγήσεις, αντί να το απορρίψουμε, ας του δώσουμε μία απλή και κατανοητή εξήγηση κι έτσι θα το βοηθήσουμε να εσωτερικεύσει τους κανόνες αυτούς γιατί θα έχουν και τα ίδια πειστεί για την αναγκαιότητά τους.

-Χρήσιμες τεχνικές

1. Προτείνετε εναλλακτικές στο παιδί προκειμένου να επεξεργάζεται και τις δικές του ιδέες. Σε μικρότερη ηλικίας παιδί, προτείνετε δύο εκδοχές, τη σωστή και τη λάθος με τις αντίστοιχες συνέπειες, προκειμένου να καταλάβει τι είναι σωστό και τι λάθος.

2. Καθιερώστε το τραπέζι της ειρήνης, όπου εκεί θα βρίσκεστε για να συζητήσετε το πρόβλημα το οποίο χρήζει συζήτησης κι εκεί θα επιλύονται οι διαφορές.

3. Συμφωνήστε ότι όταν θα υπάρχει εκνευρισμός και ένταση, θα δίνετε TIME OUT στο μέλος που φαίνεται να είναι εκτός εαυτού. Δεν θα θέλατε να διαπραγματευτείτε τους κανόνες μέσα σε κλίμα αναστάτωσης και θυμού, γιατί υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να υποχωρήσετε και θα πείτε πράγματα τα οποία ενδέχετε να μετανιώσετε. Δώστε λίγο χρόνο (1 λεπτό για κάθε ηλικιακό έτος) στο παιδί αλλά και σε σας για να ηρεμήσετε.