Διεκδικητικότητα (Β): Προετοιμασία & Τρόποι διεκδικητικής συμπεριφοράς

Για να προετοιμαστείτε να γίνετε διεκδικητικοί, πρέπει να ακολουθήσετε πέντε βήματα: 

• Αποφασίστε τι θέλετε: αυτό το βήμα αντανακλά τα δικαιώματά σας. 
• Αποφασίστε εάν αυτό που θέλετε είναι δίκαιο: αυτό αντιστοιχεί στα δικαιώματα των άλλων. 
• Ζητήστε το ξεκάθαρα. 
• Να είστε προετοιμασμένοι να διακινδυνεύσετε.
• Παραμείνετε ήρεμοι. 

Θα σας φανεί χρήσιμο επίσης να: 

• Προετοιμάσετε τον εαυτό σας: Φροντίστε τα επιχειρήματά σας να είναι ορθά. Η επιχειρηματολογία σας δεν χρειάζεται να είναι επιτηδευμένη για να είναι ορθή. Οι απλές εξηγήσεις και τα απλά αιτήματα  μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικά. Σχεδιάστε τα επιχειρήματά σας εκ των προτέρων και οργανώστε τα ώστε να περιλαμβάνουν την αιτιολόγηση, τα συναισθήματά σας, τις ανάγκες σας και τις συνέπειες. Όσο περισσότερη εμπιστοσύνη έχετε στον εαυτό σας, τόσο πιο αποτελεσματικοί θα είστε στη μέλλουσα αντιπαράθεση. 
• Υιοθετήστε θετική στάση: Ένας ασφαλής τρόπος να αρχίσετε τη φράση σας είναι μία φιλοφρόνηση ή μία θετική δήλωση. Για παράδειγμα: "Η εργασία σου είναι εξαιρετική, αλλά την επόμενη φορά θα ήθελα να τη γράψεις πιο καθαρά, για να μου είναι ευκολότερο να τη διαβάσω". 
• Να είστε αντικειμενικοί: Μην εμπλακείτε σε προσωπική κριτική και εξηγήστε πώς βλέπετε εσείς την κατάσταση. Ποτέ μην επικρίνετε το άλλο άτομο, αλλά μόνο τη συγκεκριμένη συμπεριφορά του. 
• Να είστε σύντομοι: Προκειμένου ο συνομιλητής σας να μην αποσύρει την προσοχή του και να μην παρεκκλίνει από το θέμα που συζητάτε, να είστε λακωνικοί. Μην κάνετε θεωρητικές αναλύσεις, απλώς περιγράψτε τα γεγονότα. 
• Να αναμένετε τη χειριστική κριτική: Μην περιμένετε ότι οι άλλοι θα είναι πάντοτε συνεργάσιμοι και έτοιμοι να δεχτούν την επισήμανσή σας. Υπάρχει βεβαίως περίπτωση να συμφωνήσουν μαζί σας, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Μπορεί όμως να προσπαθήσουν να σας μπερδέψουν και να υποτιμήσουν τις προσπάθειές σας ασκώντας χειριστική κριτική. Αυτή η κριτική μπορεί να εμφανιστεί μεταμφιεσμένη ως ενδιαφέρον ("Εάν έχεις τέτοια προβλήματα, είσαι σίγουρος ότι σου ταιριάζει αυτή η δουλειά;"), ως συμβουλή ("Πίστεψέ με, ξέρω καλά τι άνθρωπος είσαι και τι θα ήταν το καλύτερο για σένα"), ως ευθιξία ("Μ' έκανες να αισθανθώ πολύ άσχημα") ή να πάρει τη μορφή επίκρισης. 

Η καθεμιά από αυτές τις αντιδράσεις έχει στόχο να υπονομεύσει της ανάγκες και τα δικαιώματά σας και να αποπροσανατολίσει την επιχειρηματολογία σας. Για να αντιμετωπίσετε αυτές τις καταστάσεις, θα πρέπει να αναπτύξετε δεξιότητες ώστε να μπορείτε να εμμένετε στο αίτημά σας. Υπάρχουν δύο πολύ χρήσιμες προσεγγίσεις που θα σας βοηθήσουν να είστε πιο διεκδικητικοί και να αντιμετωπίζετε τη χειριστική κριτική: η "κολλημένη βελόνα" και η άμυνα στην κριτική. 


Η κολλημένη βελόνα 
Ένα μη διεκδικητικό άτομο δέχεται την απάντηση "Όχι" πολύ εύκολα και δεν επιμένει. Μία βασική δεξιότητα διεκδίκησης είναι η επιμονή σε αυτό που θέλετε και η συνεχής αλλά ήρεμη επανάληψη του αιτήματός σας. Αφού έχετε αποφασίσει ότι αυτό που διεκδικείτε είναι δίκαιο, συνεχίστε να το διεκδικείτε επαναλαμβάνοντας το μήνυμά σας μέχρις ότου το άλλο άτομο υποχωρήσει ή διαπραγματευτεί μαζί σας. 
Η προσέγγιση αυτή είναι εξαιρετικά χρήσιμη όταν βρίσκεστε σε καταστάσεις όπου τα δικαιώματά σας διατρέχουν κίνδυνο να καταπατηθούν, ή υπάρχει πιθανότητα να αποπροσανατολιστείτε από άσχετα με το θέμα σας επιχειρήματα, ή αισθάνεστε ευάλωτοι επειδή γνωρίζετε ότι το άλλο άτομο θα χρησιμοποιήσει τη χειριστική κριτική προκειμένου να μειώσει την αυτοεκτίμησή σας. 
Όταν προετοιμάσετε αυτό που θα πείτε, χαλαρώστε και αρχίστε να επαναλαμβάνετε το επιχείρημά σας. Έτσι, γνωρίζετε ακριβώς τι θα λέτε, όσο άδικος και χειριστικός και εάν είναι ο άλλος. 


Η άμυνα στην κριτική 
Αυτή η προσέγγιση είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη στην αντιμετώπιση της χειριστικής κριτικής, η οποία μπορεί να σας κάνει να αισθανθείτε τόσο άσχημα ώστε να συμφωνήσετε να κάνετε κάτι που θα προτιμούσατε να μην κάνετε. Συχνά στη χειριστική κριτική υπάρχει ένα στοιχείο αλήθειας, το οποίο όμως υπερτονίζεται. Για παράδειγμα, οι φράσεις: "Τα συνηθισμένα! Πάντοτε καθυστερείς και είσαι αναίσθητος.. εγωιστής... περιμένεις να κάνουν οι άλλοι τη δική σου δουλειά.." είναι δυνατόν να σας κάνουν να αισθανθείτε ενοχές και να σας εμποδίσουν  να είστε διεκδικητικοί. Στην πραγματικότητα, το μόνο αληθινό στοιχείο στις παραπάνω δηλώσεις ίσως είναι το εξής: "Καθυστέρησες". 
Μπορείτε να απαντήσετε στην κριτική αποδεχόμενοι ένα μέρος της, αναγνωρίζοντας ήρεμα ότι ίσως υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτά που ειπώθηκαν. Μπορείτε να μην προχωρήσετε περισσότερο εάν δεν θέλετε να εμπλακείτε σε διάλογο. Ή μπορείτε και να συνεχίσετε προβάλλοντας διεκδικητικά την άποψή σας, αν έχετε κάτι ακόμη να πείτε. Η άμυνα στην κριτική βοηθά επίσης να παραμείνει η κατάσταση ήρεμη και σας δίνει χρόνο να σκεφτείτε πιο ξεκάθαρα. 


          Τρόποι άμυνας στην κριτική: 

• Αποδοχή της κριτικής: Εάν είστε σε θέση να αποδεχτείτε τον εαυτό σας με όλα του τα ελαττώματα, η επισήμανσή τους από κάποιον άλλο δεν θα σας ενοχλήσει κι έτσι τα σχόλιά του δεν θα συνεχιστούν. Μπορείτε λοιπόν να συμφωνήσετε ήρεμα με τη ρεαλιστική κριτική των αρνητικών σας χαρακτηριστικών. 
• Ενθάρρυνση της κριτικής: Είναι μία δύσκολη στρατηγική απάντησης, αλλά είναι απαραίτητη προκειμένου να καταλάβετε αν πρόκειται για γνήσια ή για χειριστική κριτική. Για παράδειγμα, ένας συνεργάτης σας μπορεί να σας πει: "Στη θέση σου δεν θα έκανα αυτή τη δουλειά, δεν σου πάει". Μπορείτε να απαντήσετε: "Γιατί πιστεύεις ότι δεν μου πάει;" Το άτομο που κάνει την κριτική με χειριστική διάθεση, δηλαδή για να σας ρίξει την αυτοπεποίθηση και να σας προσβάλλει, θα δυσκολευόταν να αιτιολογήσει τη θέση του, ενώ κάποιος που εκφράζει με ειλικρίνεια τη γνώμη του θα μπορούσε να τη δικαιολογήσει. Από τη στιγμή που θα έχετε κατανοήσει τις προθέσεις του ατόμου που σας έκανε κριτική, μπορείτε να χειριστείτε ανάλογα την κατάσταση. 

(Από το βιβλίο "Ξεπερνώντας το άγχος" της Helen Kennerley)