"Ευτυχία δεν είναι να κάνεις πάντα αυτό που θέλεις, αλλά να θέλεις πάντα αυτό που κάνεις" (Λέων Τολστόι)

Κυριακή 24 Ιουνίου 2012

Η Πεπατημένη





"Στη ζωή σου μπορεί να θαυμάζεις ακραίες προσωπικότητες, από καλλιτέχνες και φιλοσόφους μέχρι επιστήμονες ή αθλητές.

Ως γονιός όμως κατά βάθος θέλεις, σχεδόν αταβιστικά, το παιδί σου να γίνει μέσος άνθρωπος. Ίσως για να το προφυλάξεις από τις κακοτοπιές που ενστικτωδώς ξέρεις ότι περιμένουν όποιον αφήνεται να διάγει έναν βίο διαφορετικό από εκείνον του μέσου όρου.

* * *

Το πρωτοδιάβασα στον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι, όπου πρωταγωνιστεί ένας ξεχωριστός μεν άνθρωπος, αλλά και από την αρνητική και από τη θετική πλευρά του. Δηλαδή, η ιδιότητα του τίτλου εξερευνάται όχι μόνο ως ελάττωμα αλλά και ως αρετή (για την ακρίβεια, πρόπλασμα του δημιουργού ήταν ο ίδιος ο Χριστός και στόχος του ένα μυθιστόρημα με ήρωα το Καλό, την ενσάρκωσή του). 

Γράφει λοιπόν ο Φιόντορ κάπου στην αρχή του τρίτου μέρους: «Ποια μάνα, που αγαπάει τρυφερά το παιδί της, δεν θα τρομάξει και δεν θ' αρρωστήσει απ' το φόβο της, αν ο γιος ή η κόρη της παρεκκλίνουν έστω και στο ελάχιστο από την πεπατημένη; "Ας είναι καλύτερα ευτυχισμένος, ας ζήσει τη ζωή του χαρούμενος, και να του λείπουν οι πρωτοτυπίες", σκέφτεται κάθε μάνα νανουρίζοντας το μωρό της». 

Το πρωτοδιάβασα πολλά χρόνια πριν κάνω παιδί, και δεν μου έφυγε από το μυαλό. Πολύ περισσότερο όταν το παιδί μου άρχισε να μεγαλώνει.

* * *

Πήγαινε, θυμάμαι, στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, και της μόδας ήταν τότε το ντόπιο σίριαλ «Στο παραπέντε». Στον σχολικό της μικρόκοσμο ήταν παραπάνω από απλή μόδα, ένα είδος θρησκείας. Την αφήσαμε να το παρακολουθεί, με μέτρο πάντα, για να μην εμποδίσουμε την κοινωνικοποίησή της. 

Η ιστορία επαναλήφθηκε έκτοτε, συχνά με βιβλία της μόδας, όπως πρόσφατα τα μυθιστορήματα με βρικόλακες της Στέφανι Μέγιερς ή λίγο παλαιότερα με τη σειρά του «Χάρι Πότερ» (η «εκδίκηση της γυφτιάς» ήταν ότι, πιο πολύ κι από το έργο της Τζόαν Ρόουλινγκ, η μικρή λάτρεψε τα βιβλία του «Λέμονι Σνίκετ» με την ανατρεπτική ειρωνεία τους).

* * *

Το θέμα δεν ήταν να μη διαβάζει λογοτεχνία χαμηλού επιπέδου, δεν έχω τέτοιες προκαταλήψεις. Αντιθέτως, θεωρώ το αναγνωστικό μας ένστικτο σοφότερο από τη λογική, και το να φλέγεσαι για ό,τι διαβάζεις σημαντικότερο από το τι είναι αυτό. Αρκεί να το χαλιναγωγείς και να μη φτάνεις σε βαθμό παραλυσίας. Για λόγους ισορροπίας να μην ξεχνάς και την απέναντι όχθη της υψηλής λογοτεχνίας. 

Ζήτησα εν ολίγοις ανταλλάγματα: οι τρεις τόμοι του «Χάρι Πότερ» να εναλλάσσονται με τον «Φύλακα στη σίκαλη», τον «Ζορμπά», τη «Μεταμόρφωση» του Κάφκα.

* * *

Προσπάθησα επίσης να πάρω διδάγματα από την πεπατημένη που ακολουθεί η γενιά της κόρης μου. Κάποιο λόγο έχουν οι μικρότεροι που τρελαίνονται για τη γοτθική παραφιλολογία με μάγους και ξωτικά. 

Δεν αρκεί η εξήγηση ότι οι κυρίαρχοι Αγγλοσάξονες επιβάλλουν την υποκουλτούρα τους σε όλο τον κόσμο. Κάτι αναπληρώνει η διαφυγή των παιδιών σε κόσμους αχαλίνωτης φαντασίας. Ίσως αποτελεί αντιστάθμισμα στην ωμά πραγματιστική, υπερτεχνολογική καθημερινότητά μας. 

Έφτασα στο σημείο να εκτιμώ τη μεταφορά-εύρημα της Μέγιερς, κι ας κακολογούν το άτεχνο ύφος της. Έφηβη σαν τις αναγνώστριές της, η αφηγήτρια-ηρωίδα της ερωτεύεται έναν νεαρό βρικόλακα. Για τα κορίτσια, τα αγόρια ανήκουν σε μια φυλή ξένη, σχεδόν βαμπίρ. Σαν να λέμε: «Σε έλκει, κι ας είναι αυτό που είναι!»

* * *

Το ερώτημα παραμένει. Να εξωθείς ή να αποτρέπεις το παιδί σου από την πεπατημένη σε οποιονδήποτε τομέα; Ιδίως σε μια χώρα-αποθέωση του μέσου όρου, σαν τη μικροαστική Ελλάδα; 

Ως γνωστόν, δεν υπάρχει ούτε Ανωτάτη ούτε Κατωτάτη Σχολή Γονέων. Κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς, με όση υπομονή και αγάπη διαθέτεις, κι ο Θεός βοηθός. 

Όμως, δεν είναι δυνατόν να μη βλέπεις πόσο συντηρητικός γίνεσαι. Και ότι ο ρόλος του γονιού σε αναγκάζει να επιλέγεις και να αποδέχεσαι νόρμες με τις οποίες εσύ ο ίδιος διαφωνείς ή τις αποστρέφεσαι. 

Άνθρωπος σημαίνει αντίφαση."



Βαγγέλης Ραπτόπουλος


[«Η υψηλή τέχνη της αποτυχίας», εκδόσεις Ίκαρος, σελ. 540-542. ― http://wp.me/PJlOq-1oV.]



Δευτέρα 18 Ιουνίου 2012

Παθητική Επιθετικότητα. Ή αλλιώς, Το Θυμωμένο Χαμόγελο... (A')





Η παθητική επιθετικότητα είναι ένα μοτίβο συμπεριφοράς κατά το οποίο τα αρνητικά συναισθήματα εκφράζονται έμμεσα, και όχι ανοιχτά και ευθέως. Με άλλα λόγια, άλλα νιώθει και άλλα εκφράζει το άτομο που επιλέγει τον δρόμο της παθητικής επιθετικότητας. Οι πράξεις και οι λέξεις δεν φαίνεται να ταυτίζονται ως προς το νόημά τους. Για παράδειγμα, μπορεί να λέει, και μάλιστα με ενθουσιώδη τρόπο, ότι συμφωνεί με την εκπόνηση ενός έργου, με τις πράξεις του όμως δείχνει ότι διαφωνεί, κι έτσι καθυστερεί στις ημερομηνίες παράδοσης, εφευρίσκει δικαιολογίες για να μην εργαστεί, αργεί στα ραντεβού, κλπ. 


Σημάδια και ενδείξεις παθητικής επιθετικότητας: 
  •         Δυσαρέσκεια και αντιρρήσεις προς τις απαιτήσεις των άλλων
  •         Παράπονα ότι οι άλλους τους υποτιμούν ή τους κοροϊδεύουν 
  •         Αναβλητικότητα
  •          Πείσμα
  •          Αναποτελεσματικότητα 
  •          Κενά μνήμης
  •         Κυνισμός 
  •          Φόβος ανταγωνισμού 
  •         Θυματοποίηση 
  •          Δημιουργία χαοτικών καταστάσεων 
  •          Φόβος εξάρτησης 
  •          Δικαιολογίες 
  •          Κωλυσιεργία 




ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 

Η διεκδικητικότητα είναι η μέση λύση ανάμεσα στα άκρα της παθητικότητας και της επιθετικότητας και αυτό είναι κάτι που είναι μέσα στη φύση μας. Από μωρά και πριν ακόμα μιλήσουμε, κατακτήσαμε την ικανότητα να επικοινωνούμε. μάθαμε πώς και πότε να χαμογελάμε, να χασμουριόμαστε, να δείχνουμε έκπληκτοι, να θυμώνουμε, και γενικά να δείχνουμε τα συναισθήματά μας χωρίς περιορισμό. 

Αν όμως μεγαλώσαμε σε μία οικογένεια η οποία δεν έδινε πολλή σημασία στις βασικές μας ανάγκες και τις επιθυμίες μας, η φυσική μας αυτή ικανότητα να εκφραζόμαστε και να διεκδικούμε καταπιέστηκε. Αν κάθε φορά που εκφράζαμε μία επιθυμία, μας αντιμετώπιζαν ως εγωιστές ή ακόμα χειρότερα ως ένα βάρος που συνεχώς απαιτεί πράγματα που δεν του αξίζουν, τότε αυτές οι φωνές και οι κατηγορίες μας γέμισαν με άγχος και τύψεις. Και ακόμα κι αν εκφράζαμε το θυμό μας απέναντί σε μία άδικη μεταχείριση, και τότε η αντίδραση των άλλων γινόταν ακόμα πιο τιμωρητική και αυστηρή, τότε είναι πολύ πιθανό να νιώσαμε ότι μας απαγορεύεται να εκφράσουμε και το θυμό μας. 

Όταν όμως ως παιδιά πασχίζουμε να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή δεσμό με τους γονείς μας, τότε είναι φυσικό να υιοθετούμε μία πιο παθητική συμπεριφορά σε καταστάσεις σαν αυτές που περιγράφηκαν παραπάνω, προκειμένου να μη χά(λα)σουμε αυτό τον δεσμό. Έτσι μαθαίνουμε να αποσιωπούμε τις πραγματικές μας επιθυμίες και να μην διεκδικούμε τα θέλω μας, όταν κάθε φορά που εκφραζόμαστε αντιμετωπίζουμε μία αρνητική συμπεριφορά. Όμως, οι βασικές μας ανάγκες και τα θέλω μας, ακόμα κι αν αποσιωπούνται ή καταπιέζονται, ποτέ δεν εξαφανίζονται. Απλά παραμένουν κρυμμένα. Και η οποιαδήποτε προσπάθεια έκφρασής τους θα πρέπει κάθε φορά να περνάει από λογοκρισία. 

Η παθητικότητα είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα. Και οι ανάγκες μας να επιμένουν. Και κάπου μέσα μας υπάρχει ο θυμός που έχουμε για τους γονείς μας, οι οποίοι δεν μας αγαπούσαν αρκετά ώστε να μας αποδεκτούν και να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες μας.

Η "ΛΥΣΗ" 

Έχουμε αποκλείσει την κατά πρόσωπο έκφραση του θυμού, καθώς θα μας αποκαλούσαν εγωιστές, κακούς και παράλογους. Ίσως και να μας τιμωρούσαν ή να μας περιγελούσαν. Καταστάσεις που δημιουργούν μεγάλη ένταση και πολύ άγχος. Και μέσα σε όλο αυτό, βρισκόμαστε σε μία συναισθηματική απόγνωση να ικανοποιήσουμε τη δική μας επιθυμία και ταυτόχρονα τον καταπιεσμένο μας θυμό. Γιατί είναι αδύνατο να ακυρώσεις το θυμό και την ανάγκη να εκφράσεις κάτι που όσο πιο πολύ το καταπιέζεις, τόσο μεγαλώνει. Σταδιακά, αρχίζουμε και βρίσκουμε/ εφευρίσκουμε τρόπους για να ανακουφίσουμε όλο αυτό το μένος χωρίς να προκαλούμε ιδιαίτερα σημαντική φθορά σε μία σχέση που ήδη θεωρείται επισφαλής. 

Εδώ είναι που καταλήγουμε στην απώλεια της προσωπικής ακεραιότητας. Και αρχίζουμε να λέμε ψέμματα στους άλλους και φυσικά στον εαυτό μας. Σαμποτάρουμε, υποβιβάζουμε, εξαπατούμε, προδίδουμε. Κατά κάποιο τρόπο, εκδικούμαστε τους δικούς μας ανθρώπους με το να τους επιστρέφουμε αυτό ακριβώς που μας έκαναν κι αυτοί. Τους απογοητεύουμε, αποσυρόμαστε από τις επιθυμίες τους, απαντάμε με δικαιολογίες και τους κατηγορούμε για τα δικά μας λάθη και συμπεριφορές. Αρνούμαστε αυτό που εκείνοι μας ζητούν, αλλά πάντα με μία εξήγηση που μας απαλλάσσει: "Το ξέχασα", "Δεν το ήθελα", "Δεν κατάλαβα ότι το εννοούσες", "Ήταν ένα ατύχημα", "Δεν φταίω εγώ" και άλλες πολλές δικαιολογίες. 

Πέρα από το κομμάτι των δικαιολογιών, όλο αυτό μπορεί να μετατραπεί πολύ εύκολα σε χειριστική συμπεριφορά. Ναι, χειριζόμαστε τους άλλους μέσω της παθητικής επιθετικότητας. Ψάχνουμε να βρούμε τρόπους να απευθύνουμε στους άλλους τις επιθυμίες μας, χωρίς να τις διατυπώνουμε ευθέως. Σε κάποιο σημείο ίσως χρειαστεί να πληρώσουμε το τίμημα γι΄αυτά τα "κατά λάθος" λάθη μας, αλλά αν έχουμε "εξασκηθεί" καλά στην τέχνη της παθητικής επιθετικότητας και έχουμε καλύψει τα ίχνη μας με καλές δικαιολογίες, ίσως οι άλλοι να μην μπορέσουν να καταλάβουν τα πραγματικά μας κίνητρα. Κι έτσι οποιαδήποτε τιμωρία δεχτούμε, είμαστε σίγουροι ότι θα είναι μικρότερη απ' ότι αν ήμασταν ευθείς και ειλικρινείς από την αρχή. 

Τρίτη 12 Ιουνίου 2012

Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις κατά την εγκυμοσύνη




Η εγκυμοσύνη αποτελεί μία περίοδο συνεχών αλλαγών στη διάθεση της εγκύου, όπου οι μεταπτώσεις της κυμαίνονται από συναισθήματα ενθουσιασμού μέχρι έντονο άγχος, ακόμα και κατάθλιψη. Αυτό δε σημαίνει ότι όλες οι έγκυες γυναίκες θα παρουσιάσουν τις ίδιες μεταστροφές και με την ίδια ποικιλία και εναλλαγή. Δεν υπάρχει λόγος πανικού, αφού όλα αυτά αποτελούν φυσιολογικά στάδια της εγκυμοσύνης και άμεση απόρροια όλων αυτών των σωματικών αλλαγών που συμβαίνουν στο γυναικείο σώμα μέσα στο σύντομο διάστημα των εννέα μηνών.

Σκέψεις όπως «δεν θα τα καταφέρω μέχρι το τέλος», «κάτι κακό θα συμβεί», «αισθάνομαι μόνη μου», «όλοι με έχουν εγκαταλείψει» είναι πολύ συχνές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και πολλές φορές αυτό το παράπονο, το άγχος και η μελαγχολία μετατρέπεται σε θυμό όπου η εγκυμονούσα νιώθει ότι κανείς δεν την καταλαβαίνει και δεν της συμπαραστέκεται. Ειδικά κατά τους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης, το μόνο που χρειάζεται για να μην επεκταθούν οι αρνητικές συνέπειες αυτών των αντιδράσεων είναι η κατανόηση και η υπομονή από το στενό περιβάλλον της εγκύου και η όσο το δυνατόν καλύτερη υποστήριξή της.

Οι ορμονικές αλλαγές είναι η κύρια αιτία για τις συναισθηματικές αυτές εναλλαγές της εγκύου, καθώς επίσης και τα αμφιθυμικά συναισθήματα που της προκαλεί η προοπτική της γέννησης ενός παιδιού. Δεν είναι σίγουρη αν μπορεί να ανταπεξέλθει σε αυτό το ρόλο που αρχίζει να συνειδητοποιεί μετά το πρώτο υπερηχογράφημα. Εκείνη τη στιγμή όπου η μέλλουσα μητέρα και ο μέλλοντας πατέρας βλέπουν την εικόνα του μωρού τους στην οθόνη συνειδητοποιούν ότι πρέπει σιγά σιγά να εγκαταλείψουν το ρόλο του «μεγάλου παιδιού» που είχαν έως τώρα και να επωμιστούν το ρόλο του γονέα. Πρέπει συνειδητά ή ασυνείδητα να επανεκτιμήσουν τη σχέση τους τόσο μεταξύ του όσο και με τους δικούς τους γονείς, τους οποίους τώρα πια θα πρέπει να επιλέξουν αν θα τους έχουν ως σύμμαχους σε αυτό το νέο αγώνα ή αντιπάλους και ανταγωνιστές. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο κάποιοι μελλοντικοί γονείς να αρχίσουν να ταυτίζονται με τους δικούς τους γονείς και να επαναφέρουν γνώσεις, πρακτικές και εικόνες από τη δική τους παιδική ηλικία. Όσο για τη γυναίκα, οι αναμνήσεις αυτές την προετοιμάζουν για ένα διττό ρόλο που θα αναλάβει: να δοκιμάσει το μητρικό της ένστικτο αλλά και να αναβιώσει την παιδική της ηλικία με τις καλές στιγμές και τα τραύματα, και να μπορέσει να την αφομοιώσει σωστά μέσα στην ανατροφή του δικού της πια παιδιού.

Ιδού μία συμβουλή που δίνει μία πρώην έγκυος σε μία γυναίκα που βρίσκεται στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης της και βιώνει για πρώτη φορά τις αλλαγές της εγκυμοσύνης: «Το μόνο που θέλω να σου πω είναι να προσέξεις την οποιαδήποτε αρνητική διάθεση έχεις και να προσπαθήσεις να την αλλάξεις (με βόλτες, με το να κάνεις κι εσύ πράγματα για σένα μόνο) γιατί η επιλόχειος κατάθλιψη γίνεται πιο έντονη όταν προϋπάρχει κακή ψυχολογία από την εγκυμοσύνη». Δεδομένου ότι η επιλόχειος κατάθλιψη αποτελεί μία πιθανότητα για όλες τις έγκυες, είναι καλό να δημιουργήσουμε ένα θετικό κλίμα και μία καλή διάθεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, προκειμένου να την αποτρέψουμε όσο περισσότερο μπορούμε. Έτσι, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι καλό οι έγκυες να προσπαθούν να χαλαρώνουν και να αποφεύγουν θέματα και καταστάσεις που τις αναστατώνουν ή να επιχειρήσουν να δουν όλα αυτά που τις στεναχωρούν με ένα άλλο μάτι, με μία πιο ανάλαφρη διάθεση. Το σημαντικότερο πράγμα τώρα είναι ότι εγκυμονούν το παιδί τους και τίποτα δεν αξίζει να τους χαλάσει αυτή τη στιγμή ευτυχίας.

Κι ενώ το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης  είναι πολύ συνηθισμένες οι ναυτίες καθώς και ένα έντονο αίσθημα κούρασης, τους επόμενου μήνες της εγκυμοσύνης το αίσθημα ναυτίας υποχωρεί και η έγκυος αρχίζει να συνηθίζει περισσότερο τη νέα της κατάσταση. Είναι πολύ σημαντικό για την ψυχολογία της εγκύου να έχει ένα πρόγραμμα γεμάτο ασχολίες που την ευχαριστούν και που είναι σημαντικές γι’ αυτή, ώστε να μη νιώθει ότι η εγκυμοσύνη τη βγάζει εντελώς από τις συνήθειές της. Η μητρότητα δε σημαίνει ότι πρέπει να παραμελήσει τον εαυτό της και μάλιστα αν αυτή γυμνάζεται, μπορεί να συνεχίσει αυτή την ασχολία της αν ο γιατρός το επιτρέπει. Προσωπική περιποίηση, αισθητική ανανέωση και ξεκούραση είναι μερικές από τις συνήθειες που δεν πρέπει να εγκαταλείψει. Μάλιστα μπορεί κανείς να πει ότι είναι προτιμότερο να παραμελήσει για λίγο το σπίτι της παρά τον εαυτό της, καθώς αυτό θα την βοηθήσει να διατηρήσει σε καλό επίπεδο την αυτοπεποίθησή της, παρά τις τόσες αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα της. Υγιεινή διατροφή και ερωτικές επαφές θα πρέπει να ακολουθούν τις εντολές του γιατρού και να μην λείπουν από το πρόγραμμα μίας γυναίκας τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την εγκυμοσύνη.

Τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης, είναι πιθανόν η κούραση να μεγαλώνει λόγω του βάρους της κοιλιάς. Ο ύπνος γίνεται πιο δύσκολος και άστατος και η υπερένταση διαδέχεται την υπερκόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ένα ποτήρι ζεστό γάλα πριν από τον ύπνο ή ένα ζεστό μπάνιο θα βοηθήσει αρκετά τη χαλάρωση. Θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο η έγκυος να μάθει να χαλαρώνει τον εαυτό σας, απομακρύνοντας κάθε σκέψη που την απασχολεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Με κλειστά μάτια και με βαθιές ανάσες, θα πρέπει να αφήσει το σώμα της να χαλαρώσει και να αφήσει έξω από τον εαυτό της όλες τις έγνοιες.

Με λίγη εμπιστοσύνη στον εαυτό της και χαλάρωση, αλλά και με συμμάχους τον σύζυγο και το γυναικολόγο της, η έγκυος είναι σίγουρο ότι θα περάσει εννέα φυσιολογικούς μήνες που θα την προετοιμάσουν κατάλληλα για τη επόμενη φάση, τη γέννηση και το μεγάλωμα ενός υπέροχου παιδιού. 


Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο familylife.gr 



Μπορεί επίσης να σας ενδιαφέρει: